Misja Zakonu

 

 

 

 

 


      Zakon Maltański jest najstarszym zakonem rycerskim wywodzącym się ze wspólnoty mniszej, która w poł. XI wieku utworzyła szpital i przytułek dla pielgrzymów przybywających do Ziemi Świętej. Działalność szpitalnicza i dobroczynna na rzecz chorych stała się nieprzerwanie obszarem działania Zakonu przez następne 900 lat.

      Późniejsze wstąpienie w szeregi wspólnoty rycerzy uczestniczących w wyprawach krzyżowych oraz konieczność obrony powstającego Królestwa Jerozolimskiego przed muzułmanami przyczyniły się do rozwoju także zbrojnej funkcji Zakonu.

      Tradycja szpitalnicza i rycerska ukształtowały charakter Zakonu, którego dewizą stało się Tuitio Fidei et Obsequium Pauperum (z łac. Obrona Wiary i Służba Ubogim). Realizowane jest to poprzez charytatywną pracę Kawalerów i Dam Zakonu na płaszczyźnie pomocy humanitarnej, medycznej i innych działań społecznych. Działalność ta prowadzona jest obecnie w ponad 110 krajach.

      Pierwotnie wspólnotę rycerzy nazywano Rycerzami Św. Jana od imienia patrona - Św. Jana Jerozolimskiego. Następne nazwy - Zakon Rodyjski, a potem Maltański - brały się od terytoriów jakimi dysponowali w swojej historii. Pełna nazwa jest następująca: Suwerenny Rycerski Zakon Szpitalników św. Jana z Jerozolimy, z Rodos i z Malty. Powszechnie używa się nazwy Zakon Maltański.

      Ponad dziewięćsetletnia ciągłość funkcjonowania Zakonu stanowi, że jest to jedna z najstarszych organizacji cywilizacji łacińskiej.

 

 

 

Powstanie Zakonu
     Suwerenny Rycerski Zakon Świętego Jana Jerozolimskiego Szpitalników zwany Rodyjskim i Maltańskim jest najdłużej istniejącym zakonem rycerskim. Korzenie Zakonu wywodzą się od charytatywnego bractwa założonego w Jerozolimie około połowy XI wieku po Chrystusie przez pobożnych włoskich kupców z Amalfii. W pobliżu Grobu Świętego zbudowali oni opactwo Św. Marii Łacińskiej, a w nim hospicjum dla przybywających z Europy pielgrzymów. W czasie pierwszej wyprawy krzyżowej bractwem tym kierował błogosławiony Gerard. Wtedy to bractwo przyjęło regułę Św. Augustyna i przerodziło się w zakon szpitalny. Godłem zakonu stał się ośmiokończasty krzyż. Bracia zakonni ślubowali czystość, ubóstwo i posłuszeństwo, a także opiekę nad chorymi (przyrzeczenie szpitalnictwa). Następca Gerarda, Rajmund z Puy nadał Zakonowi Regułę, która nadawała zakonowi charakter charakter rycerski, zgodnie z panującymi wówczas standardami. Zgodnie z regułą zatwierdzoną przez Papieża Paschalisa II - Zakon Św. Jana spełniał dwie podstawowe funkcje: prowadził zbrojną obronę chrześcijan wobec muzułmanów oraz niósł pomoc chorym, rannym i pielgrzymom przybywającym do Ziemi Świętej. Zamki należące do Zakonu (m.in. Krak de Chevakiers, Belvoir, Gibelin, Margat) stanowiły ważny element obrony państwa krzyżowców powstałego w Palestynie.

Rodos
      Po upadku Akki w 1291 roku Zakon przeniósł się na Cypr. Stworzona wówczas flota stała się podstawą militarnej potęgi Zakonu na wiele stuleci. W 1306 roku Joanici podjął starania o uzyskanie własnego terytorium. W 1309 roku flota Zakonu wraz ze statkami genueńskimi opanowały śródziemnomorską wyspę Rodos, gdzie Zakon uzyskał upragnioną suwerenność terytorialną. Rycerzy Św. Jana zaczęto wówczas nazywać Kawalerami Rodyjskimi. Wyspa była istotnym punktem oporu przeciw postępującej dominacji muzułmańskiej w tej części Morza Śródziemnego, stała się też ważnym ośrodkiem handlu pomiędzy chrześcijańską Europą, a muzułmańskim wschodem. Zakon musiał stawiać czoło próbom zdobycia wyspy zarówno przez wojska egipskie, jak też tureckie. Kres panowania Rycerzy Św. Jana na Rodos nastąpił w 1522 roku, kiedy to Turcy, pod wodzą sułtana Sulejmana II, po ciężkich walkach zdobyli wyspę i zmusili Zakon do jej opuszczenia. Sulejman II był pod tak wielkim wrażeniem waleczności Joanitów, że zezwolił im na opuszczenie wyspy ze wszystkimi honorami oraz na zabranie najcenniejszych rzeczy, w tym ikonę Matki Boskiej z Filermo oraz archiwum zakonnego. Kawalerowie Rodyjscy opuścili wyspę 1 stycznia 1523 roku (niektóre źródła podają też datę 2 stycznia).



Malta i Rzym
     Po siedmiu latach tułaczki i zabiegana o nową siedzibę cesarz Karol V przekazał rycerzom Św. Jana w lenno wyspy Maltę i Gozo w pobliżu Sycylii (23 marca 1530 roku). Zakon uzyskał również prawo bicia własnej monety. W zamian za to nadanie Zakon Maltański zobowiązywał się przekazywać Karolowi V i jego następcom jako królom Sycylii corocznie jednego sokoła. Po osiedleniu się na tej wyspie Zakon zaczęto powszechnie nazywać Maltańskim. Rycerze przystąpili do fortyfikowania wyspy, nie zapominając o równoczesnym prowadzeniu działalności szpitalniczej. Nowe terytorium było doskonale bronione przez potężną flotę i wybudowane najnowoczęsniejsze w tamtym czasie fortyfikacje. Wojska tureckie nie były w stanie pokonać Joanitów podczas Wielkiego Oblężenia wyspy w 1565 roku, a po klęsce pod Lepanto w 1571 roku Turcy wycofali się z tej części Morza Śródziemnego. W 1571 roku została przeniesiona siedziba zakonu po założonego pięć lat

wcześniej nowego miast - Valletty.

      W XVII wieku wielki mistrz Zakonu Maltańskiego otrzymał tytuł księcia Świętego Cesarstwa oraz następnie rangę równą godności kardynała Kościoła rzymsko-katolickiego. W 1798 roku Napoleon Bonaparte zajął Maltę i wypędził z niej Zakon, który ponownie znalazł się bez własnego terytorium. Ostatecznie siedzibą władz maltańskich stał się w 1834 roku pałac w Rzymie będący poprzednio rezydencją ambasadora Zakonu przy Stolicy Apostolskiej. Ze względu na suwerenność międzynarodową Zakonu siedziby położone w Rzymie, na terenie państwa włoskiego, posiadają status eksterytorialny. [link do strony ze zdjęciami rezydencji]

      Wygaśnięcie funkcji militarnej przyczyniło się do odnowy działalności charytatywnej i szpitalniczej. Kawalerowie Maltańscy nieśli pomoc ofiarom klęsk żywiołowych i wojennych, ich poświęcenie było szczególnie widoczne podczas niesienia pomocy rannym i chorym podczas obu wojen światowych i innych konfliktów zbrojnych. W XX wieku nastąpił dynamiczny rozwój działalności szpitlaniczej, dobroczynnej, ale także religijnej i dyplomatycznej.

 

Suwerenny Wojskowy Zakon
Szpitalników Świętego Jana Jerozolimskiego
zwanego Rodyjskim i Maltańskim w Polsce